آجر یکی از قدیمی‌ترین و معروف ترین متریال برای پروژه‌های ساختمانی است. همچنین احتمالا یکی از با دوام ترین مصالح ساختمانی نیز به شمار می‌رود. چرا که دیوارهای آجری، پی‌ها، ستون‌ها و مکان‌هایی که هزاران سال پیش ساخته شده، هنوز تکان نخورده است!
شاید شما با شنیدن نام ساختمان آجری، یک خانه آجری قرمز، زرد یا ساختار سنتی مشابه را تصور کنید، درحالی که آجر به یک متریال ثابت اشاره نمی‌شود. آجرها را می‌توان از مواد مختلف ساخت و برای اهداف متنوعی بکار برد. انواع آجربر اساس متریال و روش ساخت آنها و نوع کاربرد دسته بندی می‌شوند. با املاک داران همراه باشید تا با انواع آجرو کاربرد آن در ساختمان آشنا شوید.
آجر چیست؟
معمولا واژه آجر را برای سازه‌های ساخته شده از خاک رس استفاده می‌کنند. اما امروزه به هر ساختمان سنگی یا خاک رسی که در ساخت آن از ملات سیمانی استفاده شده باشد، اطلاق می‌گردد.
به طور معمول، آجرها حدود ۸ اینچ طول و ۴ اینچ عرض دارند و از نظر ضخامت متنوع هستند. البته اندازه آجرها با توجه به کشو سازنده نیز متفاوت است. به متریال ساخته شده از خاک رس یا شن و سیمان، بلوک گفته می‌شود که در پی یا زیر ساخت ساختمان بکار می‌رود.
مزایای ساختمان آجری
استفاده آجر در ساخت و ساز، مزایای متعددی دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
زیبایی سازه: آجرها به دلیل رنگ و بافت طبیعی و مصنوعی که دارند، ظاهر زیبایی به بنا می‌بخشند.
استحکام: آجرها معمولا مقاومت فشاری بالایی دارند.
تخلخل: توانایی آزادسازی و جذب رطوبت به تنظیم درجه حرارت و رطوبت داخل سازه کمک می‌کند.
مقاوم در برابر آتش: آجر در صورتی که به درستی تهیه شود، می‌تواند تا ۸ ساعت در مقابل آتش دوام بیاورد.
عایق صدا: آجرها از نظر عایق بودن در برابر صدا با هم متفاوت هستند. اما شکل استاندارد آن می‌تواند به طور متوسط ۶۰ تا ۷۰ دسی بل را مسدود کند.
عایق حرارتی: آجر گرما را به آرامی‌جذب و آزاد می‌کند. در واقع آجر با کمک به تنظیم و حفظ دمای داخلی سازه، می‌تواند ۵۰ درصد انرژی بیشتری نسبت به چوب صرفه جویی کند.
مقاوم در برابر ساییدگی: آجر با ترکیبات عالی در برابر سایش و فرسایش مقاوم است.
نکته: بر خلاف چوب، آجر ساخته شده توسط انسان است و نیازی به حفاری، جنگل زدایی، یا بهره برداری از منابع تجدید ناپذیر را ندارد.
آجر چگونه ساخته می‌شود؟
برای ساختن آجر روش‌های مختلف وجود دارد، معمولا از خاک و مواد رسی شکل استفاده می‌شود. سپس با آب مخلوط کرده و فرم داده می‌شود یا در قالب گذاشته می‌شوند، سپس انها را به شکلی خاص روی هم قرار می‌دهند، معمولا به شکل دایره تو خالی چیده می‌شوند، سپس توسط مشعل یا آتش آنها را می‌پزند. در قدیمی‌ترین آجرها از خاک رس طبیعی استفاده و سپس زیر آفتاب خشک می‌شدند. آجرهای خشک شده زیر آفتاب یکی از قدیمی‌ترین اما ضعیف ترین نوع آجر هستند. با گذشت زمان، تکنیک‌هایی برای افزایش مقاومت آجر در برابر وزن، شرایط آب و هوایی مختلف و فرسودگی ابداع شد.
می‌توان آجر را با بتن، خاکستر یا سایر مواد شیمیایی مخلوط کنید تا ترکیب آجر کیفیت لازم را پیدا کند. آجرهای نسوز معمولا برای شومینه استفاده می‌شوند و از جنس خاک نسوز ساخته می‌شوند. بنابراین حاوی بیشترین مقادیر سیلیس و آلومینا هستند.
آجر چگونه ساخته می‌شود
چگونه آجرها طبقه بندی می‌شوند؟
آجر را می‌توان بر اساس موارد مختلف دسته بندی نمود. به طور مثال برخی آجرها در نمای سازه بکار می‌روند ولی برخی دیگر در ساختار و پنهان از دید هستند. می‌توان آجرها را بر اساس نحوه تولید تقسیم بندی کرد. آجرهایی که در کوره ساخته می‌شوند و آجرهایی که در هوای آزاد خشک می‌شوند.
همچنین می‌توان آجرها را بر اساس کاربرد دسته بندی نمود. آجرهایی که در ساخت و سازهای معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرند و یا آجرهایی که در پروژه عمرانی سنگین بکار می‌روند.
همچنین آجر بر اساس شکل و ظاهر دسته بندی می‌شوند، معمولا انتخاب آجر با شکل ظاهر متفاوت را در نمای نمای ساختمان استفاده می‌کنند.
انواع آجربر اساس روش تولید
آجر رسی
آجر رسی یکی از مصالح ساختمانی است که در ساخت آن از خاک رس استفاده می‌شود. این نوع آجر بر اساس مواد اولیه و چگونگی تولید دارای دو نوع سنتی و صنعتی است.
آجر رسی صنعتی
آجر رسی صنعتی یا ماشینی به آجری گفته می‌شود که توسط ماشین آلات صنعتی ساخته می‌شود. در نتیجه سرعت ساخت آن بالا تر از روش سنتی است و به صورت انبوه عرضه می‌شود. از جمله آجرهای صنعتی که در دمای بالا ساخته می‌شوند، می‌توان به آجر نسوز، آجر صنعتی سوراخ دار، توپر و آجرهای سفالی اشاره کرد.
آجر نسوز:
آجر نسوز یکی از مهم ترین آجرهای صنعتی است که با درجه تحمل بالا، یک عایق حرارتی عالی به شمار می‌رود و مانع اتلاف انرژی می‌شود. این نوع آجر در مدل‌های سیلیسی، قلیایی و آلومینیومی‌تولید می‌گردد. معمولا این نوع آجر در ساخت نما، کفپوش، شومینه، کوره‌های صنعتی کاربرد دارد. این متریال از طول عمر و استحکام بالا، ثبات رنگ و زیبایی ظاهری خوبی برخوردار است. اگر هدف ایجاد چارچوب یا دیواری مقاوم در برابر آتش است، این آجر یکی از بهترین گزینه‌های پیش رو است.
آجر نسوز
آجر توپر:
آجر توپر آجری است که هیچ سوراخی ندارد، معمولا به شکل مکعب مستطیل هستند، وزن نسبتا سنگین دارند، مقاومت آنها بالا است، رطوبت را به خوبی جذب می‌کنند، عایق خوبی در برابر حرارت هستند، زمانی که با سیمان یا گچ کار شوند بسیار مقاوم هستند. این نوع آجر معمولا برای ساخت دیوارها و پی استفاده می‌شود.
آجر توپر
آجر سوراخ دار:
آجر سوراخ دار مانند آجر توپر است این آجر با نام آجر لفتون هم شناخته می‌شود. با این تفاوت که تعدادی سوراخ در آن دارد. هر چه سوراخ‌های آجر بیشتر باشد، وزن کم تری دارد، در نتیجه می‌توان گفت آجر سوراخ دار نسبت به آجر توپر گزینه بهتری برای تحمل بارهای وارده به سازه به شمار می‌رود، معمولا از این نوع آجر برای دیوار و سقف استفاده می‌شود. این نوع آجر از خاک رس ساخته می‌شود و در مقایسه با آجر نسوز قیمت مناسب تری دارد.
آجر سوراخ دار
آجر سفالی یا (بلوک‌های سفالی):
بلوک‌های سفالی یکی از انواع آجرهای رسی به شمار می‌رود که در کوره‌های سفال پزی ساخته می‌شوند. آجر سفالی ابعاد متفاوتی دارد، این نوع آجر نسبت به سایر آجرها قیمت پایین تری دارد و وزن آن نیز سبک تر است. بنابراین با استفاده از بلوک سفالی سرعت اجرای پروژه بالا تر خواهد رفت. معمولا در ساخت تیغه‌های جدا کننده و یا دیوارهای غیر باربر از این نوع آجر استفاده می‌شود. منظور از باربری وزنی که بر روی دیوار قرار می‌گیرد.
آجر سفالی
آجر رسی سنتی
اما آجر رسی سنتی یا دستی همانطور که از نامش پیداست به شکل دستی و قدیمی‌تولید می‌شود. از آنجایی که فرایند تولید این نوع آجر نسبت به نوع ماشینی طولانی تر و در برخی موارد مستحکم تر است، طبیعتا قیمت بالاتری نیز دارد. این نوع آجرا‌ها بسیار زیبا هستند.
انواع آجررسی سنتی عبارتند از:
آجر قزاقی:
آجر قزاقی یکی از قدیمی‌ترین انواع آجررسی به شمار می‌رود که بسیار پر طرفدار است. این نوع آجر که در رنگ‌های قرمز، زرد، پوست پیازی، گلبهی و… ساخته می‌شود، معمولا در ساخت نما یا کفپوش بکار می‌رود. از آنجایی که نسبت به سایر متریال مورد استفاده برای نمای سازه قیمت ارزان تری دارد، بسیار پر فروش است.
آجر قزاقی
آجر فشاری:
آجر فشاری یک نوع آجر سنتی است که داخل کوره‌های آجر پزی ساخته می‌شود. بنابراین مقاومت فشاری بالایی دارد و در ساخت دیوار باربر، تیغه جدا کننده، طاق ضربی و… بکار می‌رود. البته از آنجایی که به صورت سنتی خشت زنی می‌شود، ظاهر مناسبی برای استفاده در نمای سازه ندارد. به همین دلیل بیشتر در زیرکاری ساختمان استفاده می‌شوند.
آجر فشاری
آجر لعاب دار:
آجر لعاب دار در فرایند ساخت از یک لایه لعاب برخوردار می‌شود که همین مسئله باعث افزایش استحکام در برابر شرایط محیطی و ظاهر یکدست آن می‌شود. در نتیجه معمولا مورد توجه انبوه سازان قرار می‌گیرد. این نوع آجر رسی در رنگ‌های قرمز، نارنجی، آبی، سورمه‌‌‌ای و قهوه‌‌‌ای تولید می‌گردد و معمولا در نمای داخلی و خارجی ساختمان کاربرد فراوانی دارد.
آجر لعاب دار
آجر جوش:
آجر جوش به آجرهای رسی گفته می‌شود که در کوره حرارت زیادی می‌بینند و به مرحله ذوب می‌رسند. این نوع آجر از نفوذپذیری پایین در مقابل رطوبت برخوردار است. بنابراین می‌توان از آن در ساخت کف، فاضلاب و غیره استفاده نمود.
آجر غیر رسی
آجرهای غیر رسی به آجرهایی گفته می‌شود که از مواد سیلیسی و آهکی ساخته می‌شوند. این نوع آجرها خود دارای انواع مختلفی از جمله آجر ماسه آهکی یا آجر سیمانی هستند. از آنجایی که اینو نوع آجرها مقاومت فشاری بالایی دارند، در ساخت دیوارهای حائل یا حمال بکار می‌روند.
انواع آجربر اساس کاربرد
آجرها دائما در ساخت و سازهای تجاری، صنعتی و مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. چرا که با دوام، مستحکم و مقاوم در برابر آتش هستند. انواع آجرکاربرد مختلفی دارند و پیمانکاران ساختمانی بایستی با علم بر کاربرد هر یک، آجر مناسب برای تکمیل پروژه‌های ساختمانی را انتخاب کنند.
آجرهای خاک رس سوخته
آجرهای ساخته شده از خاک رس سوخته که با نام آجرهای معمولی شناخته می‌شوند، یکی از رایج ترین انواع آجردر ساخت و ساز مدرن به شمار می‌روند. این نوع آجر در ستون، دیوار، پی و اهداف متنوعی کاربرد دارد. هنگام ساخت دیوار، آجر رس سوخته نیاز به گچکاری یا استفاده از ملات دارد. در این صورت می‌توان استحکام، مقاومت در برابر رطوبت و عایق حرارتی خوبی باشد.
این آجرها خود بر اساس کیفیت به چهار دسته تقسیم می‌شوند. آجرهای درجه چهار بیش از حد سوخته اند، به شکل نامنظم هستند و معمولا برای استفاده خرد می‌شوند. آجرهای درجه سه از متریال بی کیفیت ساخته می‌شوند و فقط برای سازه‌های موقت مناسب هستند. آجرهای درجه دو از کیفیت متوسطی برخوردارند، شکل نامنظم و سطح زبر و ترک‌های جزئی دارند. اما آجرهای درجه یک همگی دارای شکل استاندارد، سطح صاف و صیقلی، بادوام و مقاوم هستند.
آجرهای آفتاب خشک (خشت)
برخی از مهندسین برای انجام برخی خدمات ساختمانی، استفاده از آجرهای رسی که در آفتاب خشک می‌شوند، را ترجیح می‌دهند. ترکیبات این آجرها شامل خاک و آب و کاه است، این نوع آجرها به خشت معروفند. همچنین ممکن است در تولید آن از کود، خاک رس، شن و ماسه برای استحکام و عدم ترک خوردن استفاده شود.
این مخلوط باید درون قالب ریخته شود و در هوای آزاد و زیر آفتاب خشک گردد. زمانی که خشک شد، آجر را از قالب بیرون آورده و از آن در سازه‌های موقت استفاده می‌شود. باید توجه داشته باشید که این نوع آجر یکی از ضعیف ترین انواع آجرها به شما می‌رود و نمی‌تواند بار زیادی را تحمل کند. این نوع آجر هر چند گزینه مقرون به صرفه‌‌‌ای است ولی تنها برای پروژه‌های ساختمانی موقت کاربرد دارد.
آجر آفتاب خشک
آجرهای بتنی
آجر بتنی معمولا در ساخت نمای داخلی یا بیرونی بکار می‌رود. بتن داخل قالب‌های سفارشی ریخته می‌شود و به سازندگان مصالح ساختمانی این امکان را می‌دهد تا اندازه‌ها و شکل‌های متنوعی ایجاد کنند. شما می‌توانید این آجرهای بتنی را در محل پروژه با ترکیبی از سیمان، ماسه و سنگدانه بسازید. اگر از آجر بتنی برای ساخت پی استفاده می‌شود، باید میزان سنگدانه و ماسه آن بیشتر باشد تا مقاومت آن افزایش یابد.
آجر بتنی
معمولا برای ساخت نمای سازه، آجرکاری داخلی یا دیوارهای بیرونی می‌توان از آجر بتنی استفاده کرد که در محل پروژه ساخته می‌شود. در این صورت می‌توان هم در وقت صرفه جویی کرد و هم هزینه حمل و نقل آجر برای پروژه‌های ساختمانی بزرگ را کاهش داد.
آجر مهندسی
آجر مهندسی همانطور که از نامش پیداست، به دلیل چگالی و مقاومت فشاری بالا و تحمل باربری بالا، گزینه مورد علاقه مهندسان به شمار می‌روند. از طرف دیگر، آجرهای مهندسی از ظرفیت جذب کم برخوردارند. به این معنی که نمی‌توانند مقدار قابل توجهی رطوبت را به خود جذب کنند. این امر اطمینان حاصل می‌کند که آجرها ترک نمی‌خورند، خرد نمی‌شوند و از مقاومت خوبی برخوردارند.
میزان تخلخل کم نیز موجب می‌شود این آجرها در برابر مواد شیمیایی مقاوم باشند و از داخل دچار فرسودگی نشوند. با توجه به استحکام بالا، چگالی، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و رطوبت، معمولا از این آجرها در ساخت پی، فاضلاب، منهول و دیوارهای حائل استفاده می‌شود.
آجر ماسه آهکی
آجر ماسه آهکی با استفاده از ماسه، آهک و یک رنگدانه برای تغییر ظاهر نهایی آن ساخته می‌شود. این آجرها از مقاومت فشاری بالایی برخوردارند. بنابراین در ساخت دیوارهای باربری در خانه‌ها و ساختمان‌های چند طبقه بکار می‌روند. این نوع آجر نیاز به مقدار زیادی گچ ملات ندارد و همین باعث صرفه جویی در هزینه‌های نهایی پروژه ساختمانی می‌شود.
این آجرها با استفاده از گرما و فشار برای تسریع واکنش شیمیایی تولید می‌شوند و آجرهایی ایده ال برای پروژه‌های ساختمانی هستند. آجر ماسه آهک عایق صدا نیز محسوب می‌شود. چرا که صدا را از خود عبور نمی‌دهد. بنابراین اغلب در سازه‌هایی که نیاز به عایق آکوستیک است، استفاده می‌شود. استحکام بالا و مقاومت در برابر حرارت باعث می‌شود گزینه مناسبی برای دیوارهای با میزان بار بالا باشد.
آجر خاکستر بادی
خاکستر بادی یک محصول جانبی از نیروگاه‌های زغال سنگ به شمار می‌رود که حاوی فلزات سمی‌نظیر جیوه، آرسنیک، آنتینومی‌و کروم است. این نوع آجر با استفاده از خاکستر کلاس C یا F ، سیمان، پودر آلومنیوم، گچ و آب ساخته می‌شود و به کاهش میزان مواد سمی‌آزاده شده در محیط کمک می‌کند. همچنین به دلیل استفاده از قالب‌های ماشینی، دارای شکل یکنواخت تری نسبت به سایر انواع آجردارند.
این آجرها از مقاومت فشاری بالا و جذب رطوبت کم برخوردارند. بنابراین یک جایگزین عالی برای آجرهای معمولی یا خاک رس سوخته به شمار می‌روند. با اینحال، دوام آجرهای خاکستر بادی با افزایش سایز آن، کاهش می‌یابد و باعث ایجاد ترک در آن خواهد شد. به همین دلیل معمولا آجرهای خاکستر بادی در اندازه‌های کوچک تولید می‌شوند. از آنجایی که این نوع آجر با استفاده مجدد از مواد سمی‌نیروگاه‌های زغال سنگ تولید می‌شود، با کاهش زباله‌های به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند.
کاربرد انواع آجردر ساختمان
آجر کابردهای مختلفی در زمینه‌های متنوعی مثل دیوارچینی، کف سازی، پی سازی، دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان دارد. از آنجایی که این متریال از قیمت مقرون به صرفه، تنوع در رنگ و سایز، امکان ترکیب با سنگ و چوب و غیره برخوردار است، می‌توان از آن در زمینه‌های مختلف استفاده نمود. در ادامه به توضیح کاربرد آجر در سازه می‌پردازیم.
کاربرد آجر نسوز
آجر نسوز یکی از مدرن ترین متریال برای ساخت نمای ساختمان به شمار می‌رود. این نوع آجر که از ترکیب خاک نسوز و خاک چینی در کوره بوجود می‌آید، طرح‌ها و اشکال مختلفی از جمله کرکره ای، تایل و غیره دارد. این آجر در ساخت شومینه و باربیکیو بکار می‌رود و علاوه بر زیبایی ظاهری از مقاومت خوبی برخوردار است. همچنین در ساخت کوره‌های آجر پزی یا تنورها از اجر نسوز استفاده می‌شود. مزایای آجر نسوز عبارتند از: سازگاری با محیط زیست، نصب آسان، تنوع در طرح، مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی.
کاربرد آجر دکوراتیو
آجر دکوراتیو یا آنتیک یکی از آجرهای پر طرفدار در تزئین فضای داخلی ساختمان به شمار می‌رود. معمولا از این نوع آجر در ساخت و طراحی اتاق خواب، اتاق نشیمن و سرویس بهداشتی استفاده می‌شود. کاربرد آجر دکوراتیو برای فضای داخلی بسیار پر طرفدار است و با هر سبکی هماهنگی دارد.
این آجر که از متریال نانو پلیمری ساخته شده است، در رنگ کرم، قهوه ای، سبز، طوسی تولید می‌شود. از ویژگی‌های مثبت آجر تزئینی می‌توان به قابلیت شستشو، طراحی زیبا، مقاوم در برابر گرما و ماندگاری بالای آن اشاره کرد.
کاربرد آجر قزاقی
همانطور که پیش تر گفتیم، این آجر یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی است که قدمت آن به دوران قزاق‌ها باز می‌گردد. معمولا آجر قزاقی در چهار رنگ قرمز، نارنجی، پوست پیازی و گلبهی یافت می‌شود. این آجر به دلیل ظاهر جذابی که به ساختمان می‌بخشد، در دکوراسیون داخلی از جمله اتاق خواب، پذیرایی، رستوران، کافی شاپ کاربرد دارد. همچنین استفاده از آن در نمای بیرونی ساختمان بسیار پرطرفدار است.
کاربرد آجر لعاب دار
آجر لعاب دار یکی از انواع آجرهای تولید شده به روش سنتی است که یک پوشش صیقلی دارد. در گذشته بیشتر در ساخت مساجد، مناره‌ها و کتیبه‌ها از این اجر استفاده می‌شد. اما در دنیای مدرن کاربرد آجرلعابدار بیشتر در طراحی رستوران‌های سنتی و فضاهایی با تم قدیمی‌است. این آجر را می‌توانید با رنگ‌های قهوه ای، لاجوردی، فیروزه ای، کرمی‌از فروشندگان مصالح ساختمانی خریداری کنید.
کاربرد آجر رستیک
آجر رستیک دارای سطحی ناهموار و غیر موزون است و زیبایی‌های طبیعت را به تصویر می‌کشد. به همین دلیل شما می‌توانید برای طراحی نمای داخلی یا نمای بیرونی به سبک غیر عادی و با طرح‌های ناهموار از آجر رستیک استفاده کنید.
کاربرد آجر سوراخ دار
آجر لفتون یا سوراخ دار بیشتر در بنای ساختمان کاربرد دارد. سوراخ‌های موجود در این نوع آجر باعث وزن کمتر و جای دادن ملات بیشتر در آن می‌شود. در نتیجه در استحکام دیوار تاثیر گذار است. از کاربرد آجر سوراخ دار می‌توان به سوله سازی و حتی در نماسازی اشاره کرد. در واقع به دلیل قیمت مقرون به صرفه در مقایسه با آجر نسوز، برای نماسازی از آن استفاده می‌شود.
کاربرد آجر سفال
باید بدانید که از آجر سفال یا آجر تیغه‌‌‌ای در دیوار چینی استفاده می‌شود. به طور کلی سه نوع آجر سفال سقفی، آجر تیغه‌‌‌ای ساده و آجر سفالی فوم دار وجود دارد که در ساخت دیوار کاربرد دارد.
کاربرد آجر فشاری
آجر فشاری یا همان آجر گری یکی دیگر از قدیمی‌ترین انواع آجراست که ساخت بنا کاربرد دارد. این نوع آجر بیشتر در دیوار چینی استفاده می‌شود. چرا که از مقاومت بالایی برخوردار است. در برخی موارد می‌توان از آجر گری در نماسازی هم استفاده نمود.
جمع بندی
آجر یکی از مصالح ساختمانی در گذشته بوده و همچنان یکی از تاپ ترین گزینه‌های پیش روی مهندسین ساختمانی است. انتخاب نوع مناسب آجر بسیار مهم است و بایستی با انواع آجرآشنا باشید تا بتوانید گزینه مناسب برای استفاده در پروژه ساختمانی مد نظر خود را انتخاب کنید. در این مقاله به توضیح انواع آجرو کاربردهای آن پرداختیم.